Ben je gelukkig?

Ben je gelukkig?

Geluk is een complex en subjectief concept, dat verschillende betekenissen heeft voor verschillende mensen. In essentie verwijst geluk naar een staat van welzijn en tevredenheid met het leven. Het gaat verder dan louter materiële bezittingen en omvat emotio-neel welbevinden, tevredenheid, positieve relaties en een gevoel van zingeving. Geluk wordt in de etymologie gekoppeld aan het fenomeen 'voorspoed', maar evengoed aan het begrip 'toeval'. Geluk is een plezierig gevoel zonder daarvoor zelf verant-woordelijk te zijn. Vanuit een psychologische invalshoek hebben we het over levenstevreden-heid, afwezigheid van negatieve emoties en aan-wezigheid van positieve emoties. Deze 2 concepten hebben een onderlinge samenhang en zijn relatief onafhankelijk van elkaar. Onderzoek duidt er op dat geluk voor ongeveer de helft erfelijk bepaald is, de rest van de verschillen wordt veroorzaakt door invloeden uit de omgeving.

De sociaal psycholoog Barbara Fredrickson deed onderzoek naar emoties en positieve psychologie. In haar belangrijkste werk Broaden-and-build (Verbreden en bouwen) geeft ze ons een theorie van positieve emoties, dat suggereert dat positieve emoties leiden tot nieuw, expansief of verkennend gedrag en dat deze acties na verloop van tijd leiden tot zinvolle, langdurige middelen zoals kennis en sociale relaties. Kalmte, voldoening, opgewekt zijn en blijdschap, zorgen voor een positief welbevinden, de mate waarin je jezelf lichamelijk, geestelijk en sociaal goed voelt; ‘ lekker in je vel zitten’, lichamelijk gezond zijn en tevreden zijn met je leven. Dat zorgt ook voor meer energie, creativiteit en de bereidheid om te investeren in bestaande relaties. En, vooral ook de sociale steun vanuit die sociale relaties in geval van het overlijden van een dierbare; één op de zes mensen maken dit zomaar binnen een jaar mee. Het ervaren van dankbaarheidsinterventies, feedback, is een belangrijke bron van positieve emoties. Ook de aanwezigheid van een huisdier geeft een positieve emotie, hoewel het hebben van een partner een hogere positiviteitsscore biedt; gezelschap hebben vormt daarin een middenpositie. Zélfs fysieke inspanning zorgt tot 3 uur erna nog voor positieve emoties.

In de eerste regels schreef ik al dat geluk voor ieder persoon een andere betekenis heeft. De wetenschap spreekt dan van subjective well-being. Dit concept bestaat uit 2 dimensies, een cognitieve of reflectieve dimensie en een affectieve of emotionele dimensie. Hoe tevreden je over je leven bent is een cognitieve dimensie en daarbij moet je nadenken (of reflecteren) over hoe gelukkig je over het algemeen met je leven bent. Positieve en negatieve emoties omvatten de emotionele dimensie. Ervaar je meer positieve dan negatieve emoties dan ben je een gelukkiger persoon dan degene die verhoudingsgewijs meer negatieve emoties ervaart. Daarvoor is de PANAS-Scale (Positive Affect and Negative Affect Scale) ontwikkeld om dit te analyseren. De Universiteit Utrecht stuurt haar proefpersonen dagelijkse berichtjes met korte vragen over de actieve bezigheid op dat moment en de gemoeds-toestand en kan zo de geluksfactor monitoren. Het World Happiness Report dat sinds 2012 wordt gepubliceerd door het Sustainable Development Solutions Network en jaarlijks 149 landen beoordeelt, gaf Nederland een respectabele 5e plaats. Onder Finland, Denemarken, Zwitserland en IJsland, maar net boven Noorwegen en Zweden; alle dus Noord-Europese landen! De sociaal psycho-loog Ruut Veenhoven, emeritus hoogleraar aan de Erasmus University afdeling 'social conditions for human happiness' is onze Nederlandse ‘geluksprofessor’.

Ook de Grieken en de Romeinen bestudeerden het welzijn. Eudaimonisch welzijn is een ethische doctrine ontwikkeld door de Griekse filosoof Aristoteles, met als onderliggende woorden eu (goed) en daimon (ziel). Eudemonisme is dus een streven naar geluk (eigenlijk: naar een goede ziel). Eudaimonia is het einddoel in Aristoteles' deugdethiek en gaat over het bereiken van een waardevol en nuttig leven en een (psychologische) groei. Als we in de Bijbel over geluk lezen gaat het niet over aards geluk, dat was te ver-wachten, maar over ‘gelukzalig’, hemels geluk. Ofwel deelhebben aan het geluk dat alleen God heeft en alleen Hij kan geven.

Je leeft in een wereld waarin je voortdurend worden blootgesteld aan stress, uitdagingen en onzekerheden. Geen wonder dat het streven naar geluk een van de meest universele en diepge-wortelde verlangens van de mens is. Positieve gebeurtenissen kunnen ons tijdelijk geluk brengen, toch is het cruciaal om te beseffen dat blijvend geluk van binnenuit komt. Innerlijke vrede, zelfacceptatie en dankbaarheid vormen de basis voor duurzaam geluk, als we de weg van de gelukgoeroes tenminste volgen.

De belangrijkste vraag die ik hier kan stellen is: laat je het gelukkig-zijn maar komen zoals het komt, of help je het een flink handje? Leef in het moment, zou ik zeggen, het verleden is voorbij en de toekomst is nog niet gekomen. Geluk vind je in het huidige moment. Leer te genieten van de kleine dingen in je leven en sta open voor de schoonheid om je heen. Cultiveer dankbaarheid, wees dank-baar voor wat je hebt in plaats van te verlangen naar wat je niet hebt. En vooral, investeer in relaties. Menselijke verbindingen zijn essentieel voor het gevoel van geluk. Onderhoud waardevolle relaties met familie, vrienden en de gemeenschap, deze sociale banden bieden steun, vreugde en betekenis in ons leven; allemaal positieve emoties die de negatieve emoties beteugelen. Maar ook streef betekenis-volle doelen na die je leven richting geeft en voldoening schenkt. Een kwestie ook van social behavior, alledaags sociaal gedrag als resultaat van interacties in het dagelijks leven en aangeleerd gedrag naarmate men wordt blootgesteld aan ver-schillende situaties; een belangrijk aspect van sociaal gedrag is communicatie, de basis voor overleving en voortplanting.

Naschrift: Meer over geluk en over de manier van leven in de hoogst genoteerde landen vind je in mijn boek: Samen Leven; hoofdstuk 21: Geluk en hoofdstuk 22: Geluk als levensfilosofie.