Je moderne gezin

Je moderne gezin

Het traditionele gezin is gestoeld op monogamie, of die nu traditioneel lifetime (inclusief ‘escapes’) is of serieel; een situatie waarbij een persoon tegelijkertijd een seksuele en romantische partner heeft, maar in de loop van zijn leven meerdere partners heeft. Toch, hoewel we monogamie met de paplepel hebben ingegoten gekregen en waarop de gezinnen de laatste eeuwen hun basis legden, is de onderliggende vraag daarbij of de mens evolutionair wel monogaam is. De meeste dieren kennen geen ‘eeuwige trouw’ en houden het niet zo lang bij elkaar uit als mensen, die zelfs als onze kinderen al lang het huis uit zijn samen met hun partner blijven wonen; slechts 3% van de diersoorten vormt een vast paartje. Ooit hadden hulpeloze kinderen niet veel kans om te overleven zonder steun van beide ouders, maar heden is dat zeker niet meer persé een basisvoorwaarde. Hoe zou eeuwige trouw in het mensdom eruit hebben gezien als de Kerk die niet vanaf de Middeleeuwen met protocollair-ceremonieel had afgedwongen?

Aanvankelijk was ook de mens niet monogaam, maar ooit was er dus blijkbaar een grondige reden om het wel te gaan worden. Daar is een aantal plausibele verklaringen voor, die vooral de veiligheid van de kinderen betreft. Naar de letter betekent monogaam: enkelvoudig huwend. Raak je verweduwd na ontbinding van een wettig huwelijk of geregistreerd partnerschap of door overlijden van de partner dan ben je al serieel monogaam. De meest voorkomende relatieoriëntatie in de Verenigde Staten overigens, die gebaseerd is op het idee dat iemand in de loop van zijn leven verliefd kan zijn op meer dan één persoon; liefde beperken tot slechts één persoon in je leven is biologisch vrijwel onmogelijk. Zoals een bericht op social media van Mirabelle die al veel relaties achter de rug heeft die gemiddeld een jaar of vier duurden. Volgens haar omgeving heeft ze geen geluk in de liefde, maar zelf ziet ze dat anders. ,,Ik heb heel veel fijne relaties gehad en al die mannen hebben me iets gebracht dat ik niet had willen missen. Ik heb geen behoefte aan een levenslange relatie”; dit bericht staat beslist niet op zichzelf, maar ook die 4 jaar komt niet zomaar uit de lucht vallen.

De Amerikaanse biologisch antropologe Helen Fisher (Indiana University) ontdekte een universeel patroon van seriële monogamie toen ze in tientallen samenlevingen echtscheidingscijfers analyseerde en daarbij een uniforme piek in echtscheidingen ontdekte na een relatie van rond de vier jaar. Haar verklaring was dat deze echtscheidingscyclus appelleert aan het vierjarige ‘broedseizoen’ van onze voorouders in de Afrikaanse savanne’. Eens in vier jaar ongeveer kwam er een kind en als het kind enigszins kon lopen kregen de koppels de mogelijkheid uit elkaar te gaan, op zoek naar een volgende partner’. Charles Darwins (‘On the Origin of Species’ 1879) leert ons dat biologische wezens evo-lutionair gezien altijd de beste combinatie willen vinden om een sterk nageslacht neer te zetten. Waardoor mannen van nature hun genetisch materiaal zoveel mogelijk willen verspreiden en vrouwen daarbij genetisch hun meest interessante optie volgen. Van nature is de mens dus volgens Darwin niet trouw. Bram Buunk, hoogleraar Evolutionaire Sociale Psychologie (Nijmegen University} zegt dat je zelf wel kunt kiezen of je eraan toegeeft of niet, maar evolutionair zitten die bepaalde nei-gingen gewoon in de mens. Met andere woorden, als deze neigingen in de mens ligt opgesloten is het een illusie is om te denken dat je vreemdgaan en buitenechtelijke relaties echt kunt uitbannen. Terug naar Darwin: “polygamie is een voorwaarde voor een gunstige evolutie”, aldus zijn bovengenoemd boek.

Vroeger was er weinig te kiezen bij het aangaan van een relatie. Als jongeren de leeftijd van plus minus 23 jaar bereikten en nog geen ‘verkering’ hadden vroeg de omgeving zich af of ze wel normaal waren. Natuurlijk bestond er al eeuwenlang homofilie, maar dat werd niet getolereerd en snel weggemoffeld. Zelfs werd geprobeerd deze ongelukkigen te genezen door gebed, duivelsuitdrijving of een combinatie van psychische en fysieke ‘behandeling’. Anno nu is gender, geslachtelijke verandering of geslachtstransitie min of meer onderdeel van ons levenspatroon; hoewel velen nog problemen hebben met deze anomalistische levensvormen. In ieder geval valt er duidelijk meer te kiezen dan ooit en als we keuzes hebben kiezen we ook; zelfs als het om relaties gaat.

Wat zegt de historie ons nu over polyamorie? Volgens antropologen zijn mensen van oudsher polyamorisch. In de wildheid was louter sprake van ongeremde onderlinge groeps-geslachts-gemeenschap, in de barbaarsheid ontstonden stammen waarbinnen sprake was van een zogenaamd groepenhuwelijk, ofwel vrij geslachtelijk verkeer binnen de groep. Langzamerhand ontstonden er dan ook wel ‘enkelhuwelijken’, waarbinnen een man met een vrouw bij elkaar bleven om kinderen te verwekken, maar evengoed verwekte de man intussen kinderen bij andere vrouwen. Voor vrouwen was de intimiteit met meerdere mannen zelf een voorwaarde om verbondenheid te scheppen. Zo konden ze beschikken over een sociaal vangnet voor het geval hun mannen kwamen te overlijden. Pas toen men rond 8000 v. Chr. permanente huizen ging bouwen ontstond het bezit, de sterke ouder-kindrelaties en in het verlengde ervan het erfrecht, met als gevolg een seriële monogamie uit economisch en sociaal belang.

New York kende in 1848 de Oneida Community, een perfectionistische geestelijk georiënteerde gemeenschap die een volledig communistische gemeenschap vormde en waarin privébezit dus volledig werd afgeschaft. Het huwelijk, als een vorm van privébezit, werd eveneens afgeschaft en de gemeenschap leefde samen als één grote groep en deelde daarin de ouderlijke verantwoordelijkheid. Elke bepaalde man-vrouw combinatie in de groep was vrij om seks te hebben en om binding, plezier en een sterk gemeenschapsgevoel te bevorderen werd seksuele activiteit tussen alle mannen en vrouwen aangemoedigd.

In 83% van de huidige wereldculturen is de samenlevingsvorm poly-amoreus; meestal een man met meerdere vrouwen (polygyn). De Bijbel verhaalt in verscheidene boeken het reguleren van polygamie, zoals in Exodus waarin de rechten van een slavin en haar heer staan opgetekend in geval ze recht krijgt op vrijlating. En verder waar het gaat over een man met twee vrouwen, waarvan de ene vrouw meer dan de ander geliefd is, behouden de eerstgeborenen van beiden dezelfde erfrechten. De Bijbelse leviraatsplicht (zwagerhuwelijk of kortweg leviraat) was een samenlevingsvorm van een man met de weduwe van een overleden broer, wanneer uit dat huwelijk geen kinderen waren geboren. Verscheidene Bijbelse figuren hadden meerdere vrouwen en de islam laat op grond van de Koran polygynie onder bepaalde voorwaarden toe, maar polyandrie is niet toegestaan. Polygamie was van 1852 tot 1890 onder de mormonen officieel toegestaan. Het christendom kende in den beginne ook nog wel vormen van polygamie, maar de heersende mening werd wel dat 'een man dan wel zijn eigen vrouw moest hebben'.

Bij benadering geldt dat 80 % van de bevolking meer dan één partner in zijn leven heeft gehad, met een gemiddelde van 7 partners. Minder dan 3 seks-partners beschouwen we als te conservatief, maar 11 is weer teveel. Polyamoristen vormen momenteel geen homogene groep in ons land, maar meestal zijn ze a-religieus en hebben de meesten al 1 of 2 relaties zonder een huwelijksvoltrekking gehad. Ze zijn 5 jaar of korter geleden begonnen aan consensuele nonmonogamie en het grootste deel ervan is tussen de 20-40 jaar oud. Ze vormen een hoog opgeleide groep waarvan het merendeel gemiddeld 28 uur per week werkt, daarvan heeft bijna 60 % een modaal en ruim 40 % een boven-modaal inkomen. Ze wonen gelijkelijk in koop- of huurhuizen en het overgrote merendeel heeft nog geen kinderen. Wanneer wel, vaak 1 of 2 kinderen. De meest voorkomende vorm in Nederland van groepshuwelijken blijkt een drietal te zijn van twee vrouwen en één man, of minder vaak twee mannen en één vrouw. Een polyfidelitous family, gevormd door twee heteroseksuele stellen die een viertal worden en samenleven als een familie is eveneens al gebruikelijk in Nederland. Zijn concensuele nonmonogamie relaties straks de nieuwe norm? De toekomst zal het gaan uitwijzen. Vanuit biologisch oogpunt is monogamie onnatuurlijk, anderzijds is biparentale zorg steeds meer nodig om te overleven in onze Westerse complexe samenlevingen die we voor onszelf hebben opgebouwd. Polyamorie is tegenwoordig slechts één van de vele keuzes in relaties. Monogamie is absoluut prima voor vele, misschien wel voor de meeste mensen en het zal niet snel verdwijnen, al gaat deze vorm toch uit van elkaars bezit, met als negatief gevolg jaloezie. Polyamorie wordt meer en meer het product geacht van een meer volwassen manier van denken. Daarbij moeten wel de premissen van polyamorie geaccepteerd worden: het in staat zijn om meer dan één persoon tegelijk lief te hebben en dat liefde voor personen niet kan worden gekwantificeerd en vergeleken. In het boek 'Toekomst Van De Liefde' van de bekende trendwatcher Adjiedj Bakas staat te lezen: "Ik denk dat er echt een tendens is dat wij erachter komen dat je niet alles van je partner mag verwachten en dat je dus verschillende partners voor verschillende dingen nodig hebt". Dit is een andere benadering met als ondergrond dat matches elkaar nooit 100% dekken. Volgens de Amerikaans-Nederlandse filosofe Simone van Saarloos zou het hebben van relaties met meerdere personen tegelijkertijd 'bevrijdend' werken en ook vrouwen uit polygame culturen blijken daar soms de voordelen wel van in te zien, schrijft ze. “In onze samenleving, waar vrijheid zo belangrijk is, krijgt de monogame liefde steeds meer tegenwind”. Benieuwd naar heden-daagse ervaringen? https://youtu.be/g3LehA_QoW4 (geluid aan)