Jij en een dreigend zorginfarct

Jij en een dreigend Zorginfarct

We benoemen de problemen in de gezondheidszorg doorgaans heel symbolisch met de term: zorginfarct. Een infarct is het afsterven van een stuk weefsel door zuurstofgebrek. In die betekenis sterft een deel van de zorgsector af doordat bepaalde zorg niet langer door zorg-verleners geleverd kan worden. Met andere woorden: bepaalde onderdelen van de zorg verdwijnen en de overblijvende beschikbaarheid van de zorg gaat achteruit. En dan heb ik het niet slechts over een tekort aan middelen, maar ook over structurele problemen in de kern van de gezondheidszorg. Overigens de zorg behelst niet alleen de zieken-, verzorgings- en verpleeghuizen, maar ook de 1e lijns gezondheidszorg en uiteindelijk ook de wijk-, thuis- en huiszorg achter de voordeur.

Wat betekent een zorginfarct en hoe ontstond het infarct? Simpel gezegd: we hebben als verplicht verzekerden wél het recht op zorg, maar dat rechts is vervolgens niet meer of slechts deels op te eisen. Op den duur is er bijna niemand meer die de zorg kan leveren; en dat in Nederland, voorheen zorgkoploper. De oorzaken zijn complex, de oplossing ervan nog complexer. Steeds weer wordt hoofdzakelijk één van de vele factoren van het probleem naar voren gehaald: de vergrijzing. Dan is er tenminste een schuldige aangewezen en vervolgens dronken ze een glas, deden een plas en alles bleef zoals het was (‘Tweede Vergadering Republiek’; 1716/1717). Aan het gegeven dat iedereen in 1946/47 (zeker de overheid!) al kon zien dat er in 2015 een tsunami aan gepensioneerden zou ontstaan, heeft blijkbaar niemand meer een actuele herinnering.

Natuurlijk is een demografische verschuiving (vergrijzing) belastend voor het gezondheids-zorgsysteem, wat resulteert in langere wachtlijsten, overbelaste zorgverleners en een groeiende druk op de kwaliteit van zorg. Daar komt zelfs nog iets bovenop, de ouderen werden dankzij de goede gezondheidszorg en betere arbeidsomstandigheden ook veel ouder dan voorheen (‘dubbele vergrijzing’). Daarnaast heeft de jeugd nu de kans langer in de school-banken te zitten dan in het verleden. Hun actieve beroepsleven begint jaren later. Maar even-goed is de ongebreidelde immigratie daar debet aan, zeker als het mensen betreft die uit landen komen met een preventieloos en ontoereikend zorgsysteem; los vaak nog van een taalbarrière. De Miljoenennota schaalt de zorgkosten jaarlijks op; het enige departement dat blijkbaar niet kan bezuinigen. Onze zorgverzekeraars doen dat ook en wij allen betalen dan uiteindelijk steeds meer voor minder zorg. En, Nederland durft tot op heden niet te kiezen. Gaan we hetzelfde doen voor meer geld, of minder voor hetzelfde geld? Als de overheid over 30, 40 jaar haar burgers hetzelfde belooft aan zorg als nu wordt gedaan, moet één op de drie werkenden in Nederland kiezen voor een baan in de zorg. Momenteel zijn de personeels-tekorten al groot en de verwachting is dat de instroom minus de uitstroom van zorgverleners resulteert in een plus van 25 à 30.000 instromers; dat dekt nog niet eens het huidige migratiesaldo (2022: 1.8% groei). Als de overheid niet kan (of politiek niet wil) kiezen zal de zorg al het geld op blijven eten dat we aan welvaart verzamelen.

Een greep uit de oorzaken die het probleem veroorzaken:

De technologische vooruitgang en de toenemende verwachtingen van patiënten. Patiënten zijn beter geïnformeerd en eisen een meer gepersonaliseerde, efficiënte zorg;

Kosten die voorheen door iedere burger zelf werden betaald (met maandverband en anticonceptie als voorbeeld), worden in de basisverzekering opgenomen doordat een aantal (?) burgers daarvoor kennelijk te weinig financiële ruimte heeft. Het laatste moet natuurlijk buiten het zorgdossier opgelost worden;

Zorgverleners kunnen of willen niet meer fulltime werken, ons belastingstelsel straft hogere inkomsten of overwerk;

Zorgverleners willen liefst hun eigen tijd indelen (balans werk/vrije tijd) en kiezen daardoor voor zelfstandigheid (ZZP-er), met als gevolg hogere kosten;

De werkdruk en werkomstandigheden in de zorg zijn te hoog door personeels-tekorten;

Het niet aansluiten van de werktijden met de benodigde kinderopvang (secundaire arbeidsvoorwaarden);

Weinig oog voor innovatie, zowel op het gebied van technologie als beleidsvorming. De integratie van digitale technologieën kan de toegang tot zorg verbeteren en de last op traditionele zorgfaciliteiten verlichten.

De administratieve lasten (op basis van wantrouwen ontstaan) beperken de werkelijke daadwerkelijke zorg met ruim 30%;

In het algemeen wordt flexibilisering van zorgprofessionals gezien als probleem, niet als symptoom. Door een fundamentele herziening van het gezondheidszorgbeleid zal de focus meer moeten verschuiven van reactieve zorg naar preventie, van behandeling naar bevordering van de gezondheid. Op lange termijn zal daardoor de zorgvraag verminderen en de gezondheid van de bevolking verbeteren. Bovendien is het essentieel om de zorgverleners met voldoende middelen en faciliteiten te ondersteunen, maar ook met programma's voor welzijn en burn-outpreventie. Een gezond zorgsysteem is afhankelijk van gezonde zorg-verleners.

Nog te weinig wordt het EPD (elektronisch patiëntendossier) volledig benut, terwijl we enorme administratieve rompslomp besparen als iedere gemachtigde via de Cloud het dossier kan raadplegen. De zorgsector staat op zich al huiverig tegenover technische ondersteuning en ziet teveel beren op de weg, terwijl thuismonitoring van patiënten een uitgelezen kans kan zijn om tijd en menskracht te besparen. De nog steeds evoluerende technologische vooruitgang omvat een scala aan mogelijkheden, zoals de wearables: smartwatches met gezondheids-functies, fitnesstrackers en speciale medische apparaten die vitale functies zoals hartslag, bloeddruk, zuurstofniveaus en activiteitsniveaus kunnen monitoren. Deze gegevens kunnen worden doorgestuurd naar zorgverleners voor beoordeling. Maar ook zal meer gebruik moeten worden gemaakt van de Telemedicine-platforms. Via videoconsulten kunnen zorgverleners patiënten op afstand beoordelen en adviseren. Dit kan variëren van eenvoudige video-oproepen tot geavanceerde systemen met beeldoverdracht van hoge kwaliteit. En zeker ook in een thuiszorgsituatie kunnen slimme sensoren en IoT-apparaten uitkomst bieden doormiddel van sensoren in huis. Bijvoorbeeld in matrassen, deuren, of badkamers, die bewegingen, temperatuur of het openen van medicijnkastjes volgen. Dit kan handig zijn voor het detecteren van afwijkend gedrag of noodsituaties, vooral bij oudere patiënten. Er zijn al medische apps die patiënten helpen bij het beheren van hun gezondheid door hen te herinneren aan medicatie, het bijhouden van symptomen en het verstrekken van educatieve informatie. Deze apps kunnen gegevens rechtstreeks naar zorgverleners sturen. Thuisbewaking in geval van chronische aandoeningen, waardoor patiënten thuis regelmatig hun gezondheid kunnen meten, bijvoorbeeld bij diabetes door glucosemeting of bij longaandoeningen door puls-oximetrie. Het doel van thuismonitoring is om patiënten in staat te stellen meer controle te hebben over hun gezondheid, zorg op afstand te bieden en vroegtijdige waarschuwingen voor potentiële gezondheidsproblemen te signaleren. En dan hebben we het onderwerp robotica (naast domotica) nog niet eens benoemd.

In oktober 2023 werd in Rotterdam een brede zorgdiscussie gehouden met een doorsnee van alle zorgverleners: huisarts, verpleegkundigen, verzorgenden, de thuiszorg, zorgstudenten, een medisch directeur en een verzekeraar. Ontluisterend waren de praktijkverhalen. Studenten die bij de eerste praktijkstages afhaken vanwege de ongezonde werksituaties, geëmotioneer-de verzorgers die hun mensen uren in hun urine of ontlasting moeten laten liggen omdat het op een gegeven moment geen prioriteit mag hebben; hoever kun je zakken als beschaafd land. Verpleegkundigen die zich onveilig voelen vanwege intimidatie van bezoekende familieleden. Uiteindelijk bleef de indruk over dat iedereen wel wil veranderen, maar dat het systeem hen gevangen houdt zonder kans op een escape.

Het zorginfarct is een waarschuwing die niet genegeerd mag worden. Het is een kans om gezamenlijk te streven naar een toekomstbestendige gezondheidszorg, waarin toegang, kwaliteit en duurzaamheid centraal staan. Als er nu niet gehandeld wordt, riskeren we de levens en het welzijn van vele individuen. Bovendien: Als we de kosten willen beheersen dan zullen we minder moeten beloven dan we nu doen en raken verzekerden onderdelen van de zorg kwijt. Het recht op zorg wordt dan beperkt. Omdat deze keuze door de politiek uitgesteld wordt, neemt de druk op de zorg toe. Kosten blijven dan stijgen en de tekorten in de zorg lopen op.